Τρία μικρά αποσπάσματα από το βιβλίο:
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΙΜΑΙΡΑ
ΚΩΣΤΑΣ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΚΔ. «ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ» ΛΙΒΑΝΗ – 1999
1ο Απόσπασμα, σελ. 64 – 67
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΕΛΟΥΣ ΑΙΩΝΑ
« … Στις μέρες μας, καθυστερημένοι, γραφικοί, αυτόκλητοι και μάταιοι απολογητές του ατέλειωτου σήριαλ της παγκοσμιοποίησης και της ελεύθερης αγοράς ξεσπαθώνουν επωφελούμενοι της γενικής σύγχυσης. Στην εντεινόμενη τρέχουσα εξόντωση των εργαζομένων, οι ίδιοι διαβλέπουν με «διορατικότητα» θρίαμβο της αρχής της ελευθερίας, καινοτομίες και νέες ευκαιρίες, τόλμη και δυναμισμό των ισχυρών. Όμως, είναι ήδη αργά για να εκτελωνίζεται ακόμη το παραμύθι: όχι για το 1/3, αλλά για τα 4/5 των σημερινών νέων, οι ευκαιρίες επαγγελματικής και κοινωνικής ένταξης έχουν ήδη προ πολλού εκλείψει. Ενώ υπήρχαν άφθονες μεταπολεμικά, στις δεκαετίες του ’50, του ’60 και του ’70, τα πράγματα έχουν σήμερα μεταβληθεί ριζικά και δεν παύουν να επιδεινώνονται με τη μαζική ανεργία και προσωρινότητα. Οποία υποκρισία να προβάλλονται οι ισχυροί και επιτυχημένοι, για να συγκαλυφθεί η αποτυχία ζωής - χωρίς ευθύνη δική τους – της πλειοψηφίας των νέων! Ταυτόχρονα, συσκοτίζεται ακόμη ειδεχθέστερη πλευρά: η επιτυχία των ισχυρών δεν είναι ανεξάρτητη από την αποτυχία των αδυνάτων, αλλά την προϋποθέτει! Δεν προκύπτει απ’ τη λειτουργία των νόμων της αγοράς, αλλ’ από καταστρατήγησή τους.
Η αποτίμηση του κοινωνικού συστήματος δεν συνάγεται απ’ την εξέλιξη των μεσαίων εισοδημάτων, όπως απατηλά προτείνεται, αλλά από τις περιπέτειες των άκρων: συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας στην κορυφή, εξαθλίωσης στη βάση. Κατά την πρόσφατη εικοσαετία, ο νεοφιλελευθερισμός ξεπήδησε όχι από τον δυναμισμό της δυτικής κοινωνίας, αλλ’ από την αδυναμία και το αδιέξοδό της. Απαλλάσσει τους πραγματικούς ενόχους, ενοχοποιεί τα θύματα: άνεργοι, άστεγοι, άποροι στιγματίζονται για την κατάστασή τους. Το Κράτος διαβάλλεται ως παρασιτικό και γραφειοκρατικό. Παρασιωπάται ότι ο φόρος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλ’ αναδιανέμεται υπέρ των ασθενεστέρων. Η φορολογία μειώνει βεβαίως το ιδιωτικό εισόδημα, όμως, οι κοινωνικές παροχές το αυξάνουν, και μάλιστα υπέρ των ασθενεστέρων. Όποιος σήμερα αξιώνει γενική μείωση του Κράτους, στην ουσία έχει στο μάτι τον αναδιανεμητικό ρόλο του και ιδίως τις κοινωνικές παροχές.
Με τον σημερινό νεοφιλελευθερισμό, οι δυτικές κοινωνίες εισήλθαν σε φάση «εμφύλιου πολέμου»: τα υψηλά εισοδήματα στράφηκαν εναντίον των χαμηλών, αθετώντας υποχρεώσεις τους, έναντι των αδυνάτων και του κοινωνικού συνόλου. Στο παρελθόν, η ισχύς των κοινωνιών απέρρεε από την ικανότητα αυτοολοκλήρωσής τους, από την ενσωμάτωση των κατώτερων τάξεων. Τα υψηλά μεταπολεμικά κέρδη στον δυτικό κόσμο προήλθαν από τη διαρκή αύξηση παραγωγικότητος της εργασίας και από τη ραγδαία ανάπτυξη και διεθνοποίηση της παραγωγής. Με τον νεοφιλελευθερισμό σήμερα επιχειρείται το ακριβώς αντίστροφο: διόγκωση κέρδους σε συνθήκες φθίνουσας παραγωγικότητος και ανάπτυξης. Ο νεοφιλελευθερισμούς συνιστά κλασσικό ιδεολογικό σύνδρομο όχι εξόδου από την κρίση αλλ’ αναπαραγωγής της: κάθε φορά που το σύστημα βυθίζεται σε αδιέξοδο, με τον φιλελευθερισμό οι ανώτερες τάξεις μεταθέτουν το κόστος της κρίσης στις κατώτερες. Τα κέρδη σήμερα αυξάνονται, όμως, όχι μέσω παραγωγικότητος ούτε μέσω νέου προϊόντος, άλλα με αρπακτικές μεταβιβάσεις αξίας, εις βάρος άλλων τάξεων και τομέων. Όταν τα κέρδη αυξάνονται ταχύτερα από το εθνικό προϊόν, κάποιοι επιχαίρουν ανεύθυνα, χωρίς ν’ αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο για το σύνολο, ακόμη και για τους σημερινούς αετονύχηδες.
Με τον μονεταρισμό από τις αρχές του 1980 διογκώθηκε η δανειστική οικονομία: υψηλά επιτόκια απομυζούν εργασία των κατώτερων τάξεων, που, εξ ορισμού, δεν μπορούν να επιρρίπτουν το κόστος πιο κάτω. Το παγκόσμιο εξωτερικό χρέος αυξήθηκε κατά την τελευταία εικοσαετία από 265 δισ. δολλάρια σε 4.200: οι βάσεις του σύγχρονου διεθνούς συστήματος αποδεικνύονται σαθρές και νοσηρές. Κάποιοι ξιπάζονται εμπρός στην «επιτυχία» μιας χούφτας οικογενειών και πολυεθνικών.
Καθ’ όσον με αφορά, ντρέπομαι για την έκταση φτώχειας και ανασφάλειας στην εποχή μας, ανησυχώ για το άμεσο μέλλον, στο οποίο όλοι οι κίνδυνοι έχουν ενεργοποιηθεί. Η ευαισθησία της κοινής γνώμης προς τα θύματα, αντί να κατανοηθεί, λοιδορείται ως «σύνδρομο του κακομοίρη» από κάποιους γραφικούς. Όμως, ο άκριτος λιγουρισμός αυτών έναντι των ισχυρών είναι άραγε κάτι άλλο εκτός από επαρχιωτισμός, σουσουδισμός και σαπουνόπερα; … »
2ο Απόσπασμα, σελ. 364 -365
ΤΟ ΧΑΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
« … Η επανεμφάνιση της μαζικής εξαθλίωσης στις μέρες μας, η καταστροφή ανθρώπινου δυναμικού και οικονομικών πόρων, εκτός από σημεία προσωπικής αποτυχίας, εκφράζουν κυρίως τη γενικότερη κρίση της εποχής μας και τη μετάθεση του κόστους της προς τα πλέον ευάλωτα στοιχεία των κοινωνιών μας. Η παραδοσιακή κοινωνική συνοχή καταρρέει και η αποδόμηση βαθαίνει, οσάκις οι ανώτερες τάξεις της κοινωνίας ενισχύουν τη θέση τους όχι με τη δημιουργία νέου πλούτου, αλλά με την αντίστροφη αναδιανομή του ήδη υπάρχοντος, με τη μετάθεση της αστάθειας προς τις κατώτερες βαθμίδες της κοινωνικής ιεραρχίας.
Η σημερινή εξαθλίωση δεν είναι ούτε υπολειμματικού ούτε μεταβατικού χαρακτήρα: είναι διαρθρωτική, εφ’ όσον απορρέει από τις επιλογές και δεσμεύσεις των κοινωνιών μας. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η εξαθλίωση δεν θα παύσει να διογκώνεται, εφ’ όσον όλα πλέον συμβάλλουν σ’ αυτό.
Στο μέτρο που οι σημερινοί κοινωνικοί αποκλεισμοί δεν είναι προϊόν της μοίρας, αλλά συνέπεια των προτεραιοτήτων που έχουν θέσει οι κοινωνίες μας, αυτονόητο είναι ότι οι νέοι απόκληροι – κυρίως νεαρά άτομα στην αρχή της δημιουργικής ηλικίας – κινδυνεύουν να γοητευθούν από ιδέες ιδιαίτερα ανεξέλεγκτες, εξτρεμιστικές και επικίνδυνες για όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Η σημερινή επιστροφή του ρατσισμού, του κουλτουραλισμού, του φυλετισμού, της ξενοφοβίας, της κάθε λογής ακεραιοφροσύνης επιβεβαιώνει αυτήν την ανησυχία. Όμως, με αυτόν τον τρόπο, η επιχείρηση εκσυγχρονισμού ενός μόνο μέρους της κοινωνίας, μεταθέτοντας το κόστος της κρίσης προς τα κάτω, στην πράξη θα έχει τροφοδοτήσει μάζες εξαθλιωμένων και απόκληρων που θα εγείρονται ως φραγμοί σε κάθε είδους εκσυγχρονισμό. … »
3ο Απόσπασμα, σελ. 375
ΤΟ ΧΑΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
« … Κυριότερο εμπόδιο στην καταπολέμηση της ύφεσης δεν είναι οικονομικό αλλά ιδεολογικό: η ιδέα ότι τα Κράτη είναι σήμερα ανίσχυρα, ότι το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να διασφαλίζουν σταθερότητα νομίσματος και τιμών, ώστε ν’ ανακάμψει αυθόρμητα η οικονομία. Όμως, η ιστορία έχει επανειλημμένα δείξει ότι, στις κρίσιμες στιγμές, ισχύει ο μύθος των Mandeville και Adam Smith: οι ατομικές αρετές εκμαυλίζουν το συνολικό συμφέρον του συστήματος. Οι ελεύθερες αγορές αποσταθεροποιούν πολλαπλασιαστικά την οικονομία, εάν δεν τιθασεύονται από μακροχρόνια συνολική πολιτική. Δεν είναι αναγκαίο η χρηματιστηριακή κρίση να μετατραπεί σε οικονομική: με αντισταθμιστικές παρεμβάσεις, η πορεία της ύφεσης μπορεί ν’ ανατραπεί. Όμως θα πρέπει προηγουμένως οι ιθύνοντες να δεχθούν ότι α) μπορούν να κάνουν κάτι και β) αυτό είναι προτιμώτερο από τη θεωρητικοποίηση της αδράνειας. Αυτό είναι το δυσκολώτερο. … »
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΙΜΑΙΡΑ
ΚΩΣΤΑΣ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΚΔ. «ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ» ΛΙΒΑΝΗ - 1999
